Simone Galimberti* tarafından

KATHMANDU, Nepal | 6 Mart 2024 (IDN) – Asya Pasifik Sürdürülebilir Kalkınma Forumu’nun (APFSD) son edisyonu geçtiğimiz günlerde Bangkok’ta başlatıldı. Her zamanki gibi, tüm bölgeden bakanlıkların resmi müdahaleleri ve çoğunlukla sivil toplum tarafından Birleşmiş Milletler ajansları ve programları ile ortaklaşa düzenlenen çok çeşitli ilginç yan etkinliklerin bir karışımıydı.

Bu yıl 11’incisi düzenlenen Forum, ‘Gündem 2030’un uygulanma durumunun konuşulduğu en önemli platformdur ve geleneğe uygun olarak etkinlik aynı zamanda SKH’lere ilişkin yeni bir bölgesel ilerleme raporunun yayınlanmasıyla aynı zamana denk gelmiştir.

Asya Pasifik SKH İlerleme Raporu, tüm bölgenin daha sürdürülebilir, adil ve dirençli bir geleceğe ulaşma yolundaki arayışının berbat durumunu bir kez daha teyit etmiştir.

Özellikle yoksulluk içinde yaşayan insan sayısı (Hedef 1) ve sürdürülebilir sanayi, yenilikçilik ve altyapının geliştirilmesi (Hedef 9) konularında bazı ilerlemeler kaydedilmiş olsa da, hedef ve göstergelerin büyük çoğunluğu rayından çıkmış durumdadır.

Bu dehşet verici durum, hükümetlerin ve sivil toplumun acilen harekete geçmesini gerektirmektedir. Ne yazık ki bu aciliyet duygusu hiçbir yerde görülmüyor.

Geriye dönüp baktığımızda, geçtiğimiz Eylül ayında düzenlenen ve Siyasi Deklarasyonu yayınlanan SKH Zirvesi bile pek çok kişinin beklediği yüksek beklentileri karşılayamadı. Bu kadar açık olmasa da, yönetişimin yeniden düşünülmesinin, gücün nasıl kullanıldığının ve insanlar ile devlet arasında nasıl paylaşıldığının çok önemli olduğu açıktır.

Farklı politika oluşturma biçimleri, Gündem 2030’un hayatlarımız üzerinde gerçek, sonuç alıcı ve olumlu etkiler yaratacak dönüşümlere ilişkin tartışmaların merkezi bir unsuru haline gelmelidir.

SKH’lerin uygulanmasının güvence altına alınması

SKH’lerin uygulanmasını güvence altına alacak yönetişim alanında gerekli değişiklikleri tartışmaya nasıl başlayabiliriz?

APFSD gibi bölgesel forumlar, sadece ele alınan ve tartışılan içerikler açısından değil, aynı zamanda normalde tasarlanan ve sunulan formatlar açısından da böyle bir yeniden düşünmeye katkıda bulunabilir mi? Bir bakıma Asya Pasifik Sürdürülebilir Kalkınma Forumu, yönetişim alanındaki politika yeniliklerinin Gündem 2030’un en önemli destekleyicileri olacağını gösteren bir platform haline gelebilir.

Bu nedenle forumun tasarlanma ve uygulanma şekli analiz edilmeli ve yeniden incelenmelidir. Forumu düzenleyenlerin forumu giderek daha erişilebilir ve kapsayıcı hale getirmeye çalıştıklarını söylemek doğru olacaktır.

Kuşkusuz, her ne kadar özünde bu iki yöntem arasında net bir ayrım olmasa da, her geçen yıl daha fazla sayıda yan ve ilişkili etkinlik düzenlenmektedir. Bunların çoğuna internet üzerinden de erişilebilmekte, bu da bölge genelindeki paydaşların katılımını kolaylaştırmaktadır.

“İlişkili” olarak adlandırılan etkinlikler Forum’un resmi gündemi ile daha yakından bağlantılıdır ve en azından kağıt üzerinde Forum’u beslemektedir. Bunun yerine, “yan” etkinlik kategorisine giren programlar ve atölye çalışmaları daha bağımsızdır ve Forum’un resmi programına sadece gevşek bir şekilde bağlıdır.

Bu iki farklı program kategorisini Forumla daha yakından ilişkili ve bütünleyici hale getirmenin yolları var mıdır? Çoğunlukla bakanlar ve üst düzey bürokratlar tarafından yapılan kuru ve önceden düzenlenmiş açıklamaların hakim olduğu resmi program, pratikte resmi tartışmaların sınırında kalan yan ve ilişkili programları ana akımlaştırma ve dahil etme konusunda daha iyi bir iş çıkarabilir mi? Her zaman “pembe” olan bu konuşmalara bazı “geri adımlar” atılmasına izin verilebilir mi?

Foruma katılan hükümet temsilcilerinin, şu anda Foruma katılan ancak sadece kenarda duran diğer paydaşlarla daha iyi etkileşim ve diyalog kurabilmeleri için bir yol olabilir mi?

Bu son oturumlara katılanların, fiilen “yankı odaları” haline gelen bir ortamda sadece kendi aralarında konuşmaları ve tartışmaları yerine, bu paydaşları resmi müzakerelere tam anlamıyla dahil etmenin yolları var mıdır?

Örneğin, teknik olarak “ilişkili” etkinlikler kategorisinde yer alan APFSD Gençlik Forumu ve Halk Forumu, ana forumun kendisiyle tamamen birleştirilebilir. Ancak şu anda bu etkinlikler ile resmi APFSD arasında zayıf bir bağ bulunmaktadır.

Örneğin, APFSD Gençlik Forumu’ndan bir temsilci ve Halk Forumu’ndan bir temsilci açılışta resmi bir açıklama yapmıştır. Bu memnuniyet verici ve olumlu bir durumdur ancak çok daha fazlası yapılmalıdır.

Yine de, örneğin, APFSD Gençlik Forumu’nun ana çıktısı olan ve ulusların yönlendirdiği deklarasyonlara olumlu bir şekilde dayanan APFSD 2024 öncesinde Asya Pasifik Bölgesel Gençlik Eylem Çağrısı, bu haliyle herhangi bir geçerlilikten yoksun kalmaktadır.

Sembolik bir prizmadan bakıldığında bile sayılmayan ve her yıl üretilip sonra da kimse fark etmeden çöpe atılan güzel, cesur bir belge. Mevcut statükoyu değiştirmeye başlamanın yolları neler olabilir?

En basiti, hem APFSD Gençlik Forumu ve Halk Forumu temsilcilerinin hem de yan etkinliklere katılanların Forum’un farklı oturumlarına tam olarak katılmaları ve konuşmaları sağlanacaktı.

İkinci yol ise artık resmi programların dışında kalan oturum ve programların “ana” Forum’a dahil edilmesidir. Şu anda Forum’un oturumları çok katı ve üst düzey hükümet temsilcilerinin özel alanı haline gelmiş durumda.

Bunun yerine, gençler de dahil olmak üzere sivil toplumdan paydaşlar, “Eylem Çağrısı” olarak adlandırılan her şeyin Forum’un kendi içinde tam ve eksiksiz olarak tartışılıp analiz edileceği şekilde etkileşime girebilmeli ve görüş ve fikirlerini ortaya koyabilmelidir.

Ülke düzeyinde de daha fazlası yapılabilir. APFSD’ye katılan her üye devlet, yerel BM Ülke Ofisleri ile ortaklaşa olarak Bangkok’taki ana etkinliğe hazırlık amacıyla ulusal düzeyde tartışmalar düzenleyebilir.

Bu istişareler, hükümetlerin SKH’leri uygulamalarını takip etmelerine yardımcı olan Gönüllü Ulusal Değerlendirme çalışmaları ile de bağlantılı ve entegre olacak ulusal forumlar haline gelebilir.

Sadece bir konuşma programı değil

Bu yazıda önerilen değişiklikler aşamalı olarak uygulanabilir ancak bir vizyona ihtiyacımız var. Hiç şüphe yok ki bu değişikliklerin hayata geçirilmesi, APFSD’nin bugüne kadarki çalışma biçiminde büyük bir değişim gerektirecektir.

Bunu çok daha kapsayıcı, erişilebilir ve bölge vatandaşlarıyla ilgili hale getirmek için sadece daha fazla kaynak değil, aynı zamanda Asya Pasifik’te hakim olan muhafazakar zihniyetler göz önüne alındığında küçümsenemeyecek bir zihniyet değişimi de gerekecektir.

Hükümetler, Gündem 2030’un uygulanmasında hükümetlerin eylem ve taahhütlerine yönelik hesap verebilirlik için gerçek bir platform haline gelebilecek Forum’un radikal bir şekilde yeniden düşünülmesini nihai olarak kabul etmelidir.

Ancak onların tam katılımı olmasa bile BM-ESCAP Sekretaryası, toplantı düzenleme yetkisi sayesinde, Forum formatında bazı canlandırıcı değişiklikler yapmak için kendi başına pek çok şey yapabilir.

Son derece farklı bir APFSD, gençlerin ve toplumun diğer üyelerinin politika oluşturma sürecini etkilemek için gerçek bir şansa sahip olduğu daha katılımcı ve aşağıdan yukarıya karar alma deneylerinin de önünü açacaktır.

Aslında hiç kimse Forum’un şu anki uygulanış biçiminden memnun olmamalıdır. Şu anki haliyle, sadece bir konuşma şovu olarak kalmaktadır.

En iyi uygulamaların paylaşılması her zaman faydalı olmakla birlikte, insanlığın karşı karşıya olduğu ve ancak Gündem 2030’un tam olarak uygulanması halinde üstesinden gelinebilecek olan ürkütücü zorluklar, çok daha farklı müzakere biçimlerini gerektirmektedir.

APFSD ve benzeri bölgesel BM forumları, daha anlamlı ve bilinçli tartışmalar yoluyla hükümetlerin SKA’ları gerçekleştirmek için neler yaptıklarını tartışma ve analiz etme konusunda çok daha iyi bir iş çıkarabilir.

Ayrıca, sivil toplumdan gelen fikirlerin her zamanki gibi göstermelik olmaktan ziyade tartışıldığı ve ciddiye alındığı önde gelen bir forum haline gelmelidir.

*Simone Galimberti SKH’ler, gençlik merkezli politika oluşturma ve daha güçlü ve daha iyi bir Birleşmiş Milletler hakkında yazıyor. [IDN-InDepthNews]

Resim kaynağı: Gündem 2030