Yazan: Jaya Ramachadran

CENEVRE (IDN) —Önemli bir rapor, çevresel bozulma, iklim değişikliği ve çocuklarda çok fazla işlenmiş gıda, şekerli içecek, alkol ve tütün tüketimini özendiren istismarcı pazarlama uygulamalarına karşı acil bir tehdit ile karşı karşıya olan dünya genelindeki çocuk ve gençlerin sağlık ve geleceğine odaklanmaktadır.

Dünya çapındaki 40’tan fazla çocuk ve genç uzmanından oluşan bir Komisyon raporu “çocuklar iklim krizinde en tehlikeli yerde duruyor” ve “hiçbir ülke çocukların sağlığını, ortamlarını ve geleceklerini gerektiği şekilde korumuyor” sonucuna ulaştı.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) ve The Lancet tarafından toplanan Komisyon, çocukları Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının (SKA) merkezine koymak için “yeni bir küresel hareket” çağrısında bulunmaktadır. Dünya çocukları için bir gelecek? Başlıklı rapor 19 Şubat tarihinde yayınlandı.

1999 ile 2008 arasında Yeni Zelanda’nın 37. Başbakanı olarak görev yapan ve 2009 ile 2017 arasında Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Yöneticisi olan Komisyonun Eş Başkanı Helen Clark: “Son 20 yılda çocuk ve genç sağlığındaki iyileştirmelere rağmen bu konudaki gelişim durmuş ve gerilemesi bekleniyor” dedi.

Düşük ve orta gelirli ülkelerde bulanan ve beş yaşından küçük olan tahmini 250 milyon çocuğun, gelişim sorunları ve yoksulluk ölçümlerine bakıldığında gelişim potansiyellerine ulaşmama riskiyle karşı karşıya olduğunu vurguladı. “Ancak daha da kaygı verici olan şey; dünyadaki her çocuğun iklim değişikliği ve ticari baskılardan dolayı varoluşsal tehditler yaşamasıdır.”

Clark: “Ülkelerin, çocuklarımıza sadece bugün göz kulak olmakla kalmayıp gelecekte yaşayacakları dünyayı da koruduğumuzu garanti etmek için çocuk ve genç sağlığına yaklaşımlarını gözden geçirmesi gerekir” diye ekledi.

Rapor, 180 ülkenin yeni bir küresel endeksini içermektedir ve sera gazı emisyonları, varlık ve gelir uçurumu için dolaylı ölçümleri içeren ve çocukların hayatta kalması, sağlık, eğitim, beslenme ve sürdürülebilirlik gibi refahıyla ilgili ölçümlerle çocuk gelişimine dair performansı karşılaştırmaktadır.

Komisyonun raporu, en yoksul ülkelerin çocuklarının sağlıklı hayatlar yaşamasını desteklemesi gerektiğini belirtirken orantısız bir şekilde daha zengin ülkelerden kaynaklanan aşırı karbon emisyonlarının tüm çocukların geleceğini tehdit ettiğini ifade etmektedir. Mevcut tahminlere göre 2100 yılı itibariyle küresel ısınma 4°C oranında artarsa yükselen okyanus seviyeleri, sıcaklık dalgaları, sıtma, dang hastalığı ve yetersiz beslenmeden dolayı çocuklar için yıkıcı sonuçlara neden olacaktır.

Endekse göre Norveç, Kore Cumhuriyeti ve Hollanda hayatta kalma ve sağlık açısından en iyi şansa sahipken Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Somali, Nijer ve Mali en kötü sonuçlarla karşı karşıya kalmaktadır.

Ancak, raporun yazarları kişi başına CO2 emisyonlarını dikkate aldı ve en öndeki ülkelerin geride kaldığını buldu: Norveç 156. sırada, Kore Cumhuriyeti 166. sırada ve Hollanda 160. sırada yer almaktadır. Bu üç ülkenin her biri 2030 hedefleriyle karşılaştırıldığında kişi başına %210 CO2 salmaktadır. ABD, Avustralya ve Suudi Arabistan en çok emisyon salan on ülke arasında yer almaktadır.  

Komisyonun Eş Başkanı olan Senegal Sağlık Bakanı Awa Coll-Seck: “2 milyardan fazla insan kalkınmanın gittikçe iklim değişikliğiyle ilişkilendirilen insani krizler, çatışmalar ve doğal afetler ve sorunlarla sekteye uğradığı ülkelerde yaşamaktadır” dedi.

“En yoksul ülkelerin bazıları en düşük CO2 emisyonlarını salarken, birçoğu hızla değişen iklimin en kötü etkilerine maruz kalmaktadır. Çocukların hayatta kalması ve ulusal olarak gelişmesi için daha iyi koşulları teşvik etmek çocukların küresel olarak geleceklerini tahrip etmek pahasına olmamalıdır.”

2030’da kişi başına COS emisyon hedeflerine ulaşmak için doğru yolda olan ve çocuk gelişimi konusunda da makul bir şekilde performans gösteren (en iyi 70 arasında) ülkeler şunlardır: Arnavutluk, Ermenistan Grenada, Ürdün, Moldova, Sri Lanka, Tunus, Uruguay ve Vietnam.

Rapor ayrıca çocukların zararlı pazarlamadan kaynaklanan önemli tehlikeleri de öne çıkarmaktadır. Bulgular, bazı ülkelerdeki çocukların yılda sadece televizyonda 30.000 kadar reklam gördüğünü, gençlerin elektronik sigara reklamlarına maruz kalması ABD’de son iki yılda %250 arttığını ve 24 milyondan fazla genç insana ulaştığını iddia etmektedir.

Komisyonun yazarlarından biri olan Profesör Anthony Costello: “Sektörün kendi kendini düzenlemesi başarısız oldu. Diğer ülkeler arasından Avustralya, Kanada, Meksiko, Yeni Zelanda ve ABD’deki çalışmalar, kendi kendini düzenlemenin çocuklara reklam yapılması yönündeki ticari etkiyi azaltmadığını göstermektedir.

“Örneğin, sektörün Avustralya’da kendi kendini düzenlemeye dahil olmasına rağmen çocuk ve genç izleyiciler, televizyonda sadece bir yılda yayınlanan futbol, kriket ve rugby maçları sırasında 51 milyon alkollü içecek reklamına maruz kalmıştır. Keza, asıl rakamlar çok daha vahim olabilir: çocuklarımızı hedefleyen sosyal medya reklamları ve algoritmaların devasa genişlemesi hakkında elimizde az sayıda olgu ve rakam bulunmaktadır.”

Çocukların abur cubur ve şekerli içecek pazarlamasına maruz kalması sağlıksız yiyecekler, aşırı kilo ve obezite ile ilişkilidir ve kötü niyetli pazarlamayı çocuk obezitesinde kaygı verici şekilde artırmaktadır. Obez çocuk ve gençlerin sayısı 1975’te 11 milyon iken 2016’da 124 milyona çıkarak 11 kart artmış ve vahim kişisel ve toplumsal maliyetler çıkartmıştır.

The Lancet dergi grubunda baş editör olan Dr. Richard Horton: “Büyük bir fırsat mevcut. Kanıtlar ortada. Araçlar hazır. Devlet başkanlarından yerel yönetimlerine, BM liderlerinden çocukların kendilerine kadar bu Komisyon, çocuk ve genç sağlığı için yeni bir dönemin başlangıcı için çağrıda bulunmaktadır. Bu gerçekleştirmek cesaret ve kararlılık gerektirecektir. Jenerasyonumuzun en ciddi sınavıyla karşı karşıyayız.”

UNICEF İcra Direktörü Henrietta Fore: “Dünyadaki çocuklar iklim krizinden obeziteye ve zararlı ticari pazarlamaya kadar, birkaç nesil önce hayal bile edilemeyecek tehditlere karşı mücadele etmek zorundadır” dedi.

“Çocukları her devletin kalkınma ajandasında en önemli sıraya yerleştiren ve çocukların sağlığını her şeyden önemli gören bir çocuk sağlığı bakış açısı konusunda yeniden düşünmenin zamanıdır.”

WHO Genel Direktörü Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus: “Bu rapor, dünyadaki karar alıcılarının genellikle günümüzün çocuklarını ve gençlerini hayal kırıklığına uğrattığını ve gezegenimizi korumakta başarısız olduğunu göstermektedir” dedi. “Bu, ülkelerin çocuk sağlığı ve gelişimi konusunda yatırım yapmaları, çocukların seslerinin duyulmasını ve haklarının korunmasını garanti etmeleri ve çocukların yaşayabilecekleri bir gelecek inşa etmeleri için bir uyarı olmalıdır.” [IDN-InDepthNews – 24 Şubat 2020]

Fotoğraf kredisi: PAHO/WHO/Fernando Revilla. Kaynak: WHO