Thalif Deen tarafından
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER | 23 Mart 2024 (IDN) – Orta Doğu’nun değişken siyasetine uzun zamandır tek bir değerli metanın inişli çıkışlı kaderi hükmediyor: Petrol
“Ne zaman kurak çöllerimizde su aramak için kazı yapsak,” diye itiraf etmişti bir Orta Doğulu diplomat, “sonunda petrole ulaşıyoruz”.
Ancak giderek büyüyen su krizi çok daha öteye yayılmış durumda ve en çok da gelişmekte olan dünyada yaşayan ve ne yazık ki ne petrole ne de suya sahip olan milyarlarca insanın hayatını etkiliyor.
BM tarafından 22 Mart’ta yayınlanan yeni bir rapor, su konusundaki gerilimlerin dünya çapındaki çatışmaları da şiddetlendirdiği uyarısında bulunuyor.
UNESCO tarafından UN-Water adına yayınlanan BM Dünya Su Kalkınma Raporu 2024, barışın korunması için Devletlerin uluslararası işbirliğini ve sınıraşan anlaşmaları artırması gerektiğini belirtiyor.
Dünya genelinde 3 milyardan fazla insan ulusal sınırları aşan suya bağımlı olsa da, sadece 24 ülke paylaştıkları tüm sular için işbirliği anlaşmalarına sahiptir.
Bugün hala 2,2 milyar insan güvenli bir şekilde yönetilen içme suyuna, 3,5 milyar insan ise güvenli bir şekilde yönetilen sanitasyona erişimden yoksun olarak yaşamaktadır.
BM’nin 17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi (SKH) arasında yer alan SKH 6, su kaynakları, atık su ve ekosistemlerin sürdürülebilir yönetimine odaklanarak ve elverişli bir ortamın önemini kabul ederek herkes için güvenli içme suyu ve sanitasyon sağlamayı amaçlamaktadır.
Ancak şu an itibariyle, SKH 6 da dahil olmak üzere SKH’lerin hiçbiri yolunda gitmiyor gibi görünüyor.
Güvenli bir şekilde yönetilen sağlık hizmetlerine ilişkin durum halen vahimdir ve 3,5 milyar insan bu hizmetlere erişimden yoksundur. Şehirler ve belediyeler, kentsel nüfuslarının hızla büyümesine ayak uyduramamaktadır.
Rapor, “BM’nin 2030 yılına kadar herkesin suya erişimini sağlama hedefine ulaşılmasından çok uzaktayız” uyarısında bulunuyor.
BM Genel Kurulu’nun 193 üyeli Başkanı Dennis Francis, 22 Mart Dünya Su Günü‘nde yaptığı konuşmada suyun yaşamın özü olduğunu, sınır tanımayan, sınırlar ve medeniyetler arasında özgürce akan bir kaynak olduğunu söyledi.
“Bugün New York’a düşen bir yağmur damlası, ekosistemlerimizin, hidrolojik döngülerin ve nihayetinde dünyamızın birbirine bağlılığını canlı bir şekilde gösteren güçlü Nil’den veya pitoresk Seine Nehri’nden gelmiş olabilir” dedi.
İster bolluk, ister kıtlık ya da kirlilik olsun, suyu çevreleyen girift karmaşıklıklar iklim değişikliğinin amansız etkileriyle daha da artmaktadır.
Bu zorlukların toplumsal gerilimleri, ekonomik eşitsizlikleri ve siyasi istikrarsızlıkları artırarak çatışma ve huzursuzluk riskini yükselttiğini söyledi.
Yine de, bu ortak engellerin ötesinde, kolektif eylem ve işbirliği için bir fırsat yatmaktadır.
Su işbirliği sadece faydalı değildir; su güvenli ve barışçıl bir dünya için elzemdir.
“En değerli kaynağımızı korumak ve muhafaza etmek için uluslar içinde ve arasında acilen bir araya gelmeliyiz” dedi.
“Su stresi arttıkça, yerel veya bölgesel çatışma riskleri de artmaktadır. UNESCO’nun mesajı açıktır: barışı korumak istiyorsak, sadece su kaynaklarını korumak için değil, aynı zamanda bu alanda bölgesel ve küresel işbirliğini geliştirmek için de hızla harekete geçmeliyiz.”
“Su, sürdürülebilir ve adil bir şekilde yönetildiğinde, barış ve refahın kaynağı olabilir. Su aynı zamanda milyarlarca insan için başlıca sosyo-ekonomik itici güç olan tarımın da gerçek anlamda can damarıdır” diyen Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu (IFAD) Başkanı ve BM-Su Başkanı Alvaro Lario sözlerini şöyle sürdürdü
UNESCO raporuna göre, 2002-2021 yılları arasında kuraklık 1,4 milyardan fazla insanı etkilemiştir.
2022 itibariyle, dünya nüfusunun yaklaşık yarısı yılın en az bir bölümünde ciddi su kıtlığı yaşarken, dörtte biri yıllık yenilenebilir tatlı su kaynaklarının %80’inden fazlasını kullanarak ‘aşırı yüksek’ düzeyde su stresiyle karşı karşıya kalmıştır.
İklim değişikliğinin bu olayların sıklığını ve şiddetini artıracağı ve sosyal istikrar açısından ciddi riskler doğuracağı öngörülmektedir.
Bu arada Oxfam tarafından 21 Mart’ta yayınlanan bir rapor, dünyanın en etkili gıda ve tarım şirketlerinin sadece yüzde 28’inin su çekimlerini azalttığını ve sadece yüzde 23’ünün su kirliliğini azaltmak için harekete geçtiğini söylediği konusunda uyarıyor.
Oxfam’ın World Benchmarking Alliance verilerini kullanarak 350 şirkete ilişkin yaptığı yeni analiz, 22 Mart Dünya Su Günü öncesinde yayınlandı.
Geçtiğimiz yıl 45 yılı aşkın bir süredir su konusunda ilk büyük konferansı toplayan BM, 2 milyar insanın güvenli içme suyuna sahip olmadığını ve 3 milyar kadar insanın her yıl en az bir ay su sıkıntısı yaşadığını tahmin etmektedir.
Carrefour ve Avril Group’un da aralarında bulunduğu analiz edilen 350 şirket, birlikte dünyadaki gıda ve tarım gelirlerinin yarısından fazlasını oluşturmaktadır. Tüm tatlı su çekimlerinin yüzde 70’i, dünya çapında açık ara en fazla su kullanan sektör olan tarım için kullanılmaktadır. Endüstriyel tarım su kirliliğinde önemli bir rol oynamaktadır.
Oxfam’ın analizi ayrıca bu 350 şirketten sadece 108’inin su sıkıntısı yaşanan bölgelerden su çekme oranını açıkladığını ortaya koymuştur.
“Büyük şirketler büyük miktarlarda suyu kirlettiğinde ya da tükettiğinde, toplumlar bunun bedelini boş kuyular, daha yüksek maliyetli su faturaları, kirlenmiş ve içilemez su kaynakları olarak ödüyor. Daha az su, daha fazla açlık, daha fazla hastalık ve evlerini terk etmek zorunda kalan daha fazla insan demektir” dedi.
Duflot, “Şirketlerin uygulamalarını değiştirmeleri için iyi niyetlerine güvenemeyiz; hükümetler onları kendilerine çeki düzen vermeye zorlamalı ve kâr hırsı yerine ortak kamu mallarını korumalıdır” dedi.
Su ve zenginlik ayrılmaz bir şekilde birbirine bağlıdır. Zengin insanlar kamuya ait güvenli içme suyuna daha iyi erişebilirken -ve pahalı özel su satın almak için paraları varken- yoksulluk içinde yaşayan ve genellikle devlet destekli bir su kaynağına erişimi olmayan insanlar gelirlerinin önemli bir kısmını su satın almak için harcamaktadır.
Hızla büyüyen şişelenmiş su endüstrisi, şirket devlerinin suyu nasıl metalaştırıp sömürdüğünün, eşitsizliği, kirliliği ve zararı nasıl yoğunlaştırdığının bir örneğidir.
BM’ye göre, milyarlarca dolarlık şişelenmiş su endüstrisi, güvenli içme suyuna evrensel erişimin sağlanmasına yönelik temel Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi’ne (SDG6) yönelik ilerlemeyi baltalıyor.
Fransız yetkililer, Mayıs 2023’ten başlayarak iki ay boyunca, Volvic komünü de dahil olmak üzere kuraklığın vurduğu Puy-de-Dôme departmanında yaşayan binlerce kişiye su kullanım kısıtlamaları getirdi.
Kısıtlamalar, bu süre zarfında Volvic şişeleme tesisini beslemek için yeraltı suyu çıkarmaya devam eden Fransız çokuluslu Danone’nin bir yan kuruluşu olan Société des Eaux de Volvic için geçerli değildi. Oxfam’a göre Danone 2023 yılında 881 milyon Avro kar elde etti ve hissedarlarına 1.238 milyon Avro ödedi.
Küresel sıcaklıklardaki artışlar, Doğu Afrika ve Orta Doğu da dahil olmak üzere su kıtlığı çeken birçok ülkede, kuraklık sıklığının artması ve yağış düzenleri ile akıntılardaki değişiklikler nedeniyle su mevcudiyetini daha da azaltacaktır.
Oxfam, insanların güvenli su kaynaklarına erişmek için her gün nasıl zorluklarla karşılaştığını, kuyrukta sayısız saatler geçirdiğini veya uzun mesafeler yürüdüğünü ve kirli su kullanmanın sağlık üzerindeki etkilerini ilk elden gördü.
Örneğin, Güney Sudan’daki bir transit kampı olan Renk’te 300’den fazla insan tek bir su musluğunu paylaşıyor ve bu da kolera ve diğer hastalık riskini arttırıyor. Oxfam geçen yıl Somali, Kuzey Kenya ve Güney Etiyopya’nın bazı bölgelerindeki su kuyularının yüzde 90’ının tamamen kuruduğu uyarısında bulunmuştu.
Oxfam hükümetlere şu çağrıda bulunuyor:
– Suyu bir insan hakkı ve kamu malı olarak tanıyın. İnsanlara su hizmeti sağlamak söz konusu olduğunda öncelik kâr olmamalıdır.
– Şirketleri, su kirliliği de dahil olmak üzere insan ve çevre haklarını ve yasalarını kötüye kullandıkları ve ihlal ettikleri için sorumlu tutun.
– Su güvenliği, sübvansiyonlu kamusal su temini, sürdürülebilir su yönetimi ve iklime dayanıklı su, sanitasyon ve hijyen (WASH) hizmetlerine yatırım yapın. WASH ile ilgili ulusal planlama ve politikalar, tüm aşamalarda kadınların liderliğini, katılımını ve karar alma süreçlerini taahhüt etmelidir. [IDN-InDepthNews]
Fotoğraf: Su barış, kardeşlik ve işbirliği için bir argümandır. Kredi: Birleşmiş Milletler
