Thalif Deen tarafından

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER, 20 Haziran 2023 (IDN)- Yıllar süren müzakerelerin ardından Birleşmiş Milletler, dünya açık denizlerinin üçte ikisinden fazlasını kapsayan deniz biyoçeşitliliğinin korunması ve sürdürülebilir kullanımını sağlamayı amaçlayan bir Küresel Okyanus Antlaşması üzerinde anlaşmaya vardı.

Antlaşmanın 19 Haziran’da kabul edilmesinin ardından BM Genel Sekreteri António Guterres, “Okyanusa yeni bir hayat ve mücadele şansı vermek için umut pompaladınız” dedi.

Antlaşmayı çok taraflılığın gücünün bir göstergesi olarak nitelendirerek şunları söyledi: “Gezegenimize yönelik ulusal sınırları aşan tehditlere karşı harekete geçerek, küresel tehditlerin küresel eylemi hak ettiğini ve ülkelerin ortak yarar için birlik içinde bir araya gelebileceğini gösteriyorsunuz.”

BM Antlaşmalar Bölümü eski Şefi Dr. Palitha Kohona IDN’ye şunları söyledi: “2015 yılında soğuk ve karlı bir Şubat sabahı saat 3.00 sularında raporunu tamamlayan BM Ulusal Yetki Alanlarının Ötesinde Biyolojik Çeşitlilik (BDBNJ) geçici çalışma grubunun eski eş başkanı olarak, BM Okyanuslar Antlaşması’nın resmen kabul edildiğini görmek bana büyük bir sevinç veriyor.”

Okyanusların, tehdit altındaki gezegenimizde yaşamı sürdürmek için çok önemli olduğunu belirtti. Yaşam okyanuslarda başladı.

“Artık yaşamı sürdürebilmek için okyanusları mutlaka korumamız gerekiyor. Ülkelerin kendi iç süreçlerini hızla tamamlamalarını ve imzaya açıldığında bu anlaşmayı imzalayıp onaylamaya devam etmelerini umuyorum.”

Anlaşmanın yürürlüğe girmesi için 60 onayın gerekli olduğunu söyledi.

“2030 SDG hedeflerine yaklaşırken BM için büyük bir başarı olacaktır. Okyanuslar Antlaşması, bazen okyanusların Anayasası olarak da adlandırılan Deniz Hukuku Sözleşmesi kapsamında geliştirilmekte olan çerçevenin bir diğer hayati ayağı olacaktır.”

BM Sözcü Yardımcısı Farhan Haq 19 Haziran’da gazetecilere yaptığı açıklamada anlaşmanın 2023 SKH Zirvesinin ertesi günü olan 20 Eylül’den itibaren iki yıl süreyle BM Genel Merkezinde imzaya açık olacağını söyledi. Altmış Devlet tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girecektir.

“Genel Sekreter, tüm Devletleri Anlaşmanın yürürlüğe girmesini sağlamak için hiçbir çabadan kaçınmamaya çağırır ve mümkün olan en kısa sürede imzalamak ve onaylamak için gecikmeden harekete geçmeye davet eder.”

Greenpeace’in Okyanusları Koruyun kampanyasından Chris Thorne, Antlaşmanın bu gezegendeki tüm yaşam için bir kazanım olduğunu söyledi. Şimdi anlaşmayı kabul eden aynı hükümetler acilen anlaşmayı onaylamalı ve açık denizlerde geniş okyanus koruma alanları oluşturmaya başlamalıdır.

“Bilim nettir; okyanuslara iyileşme ve gelişme şansı vermek için 2030 yılına kadar okyanusların en az %30’unu korumalıyız.”

“Ufukta 2030 görünüyor ve görevimizin ölçeği çok büyük. Açık denizlerin %1’inden daha azı koruma altında. Dünyanın dört bir yanından milyonlarca insan değişim talep etti ve birlikte bu tarihi anlaşmayı sağladık, ancak daha önümüzde uzun bir yol var” dedi.

“30×30 hedefine ulaşmaya kararlıyız. Bu Antlaşmanın 2025 yılında onaylanmasını ve bu on yılın sonunda okyanusların %30’unu kapsayan, yıkıcı insan faaliyetlerinden arındırılmış okyanus koruma alanlarının gerçeğe dönüşmesini sağlamak için gece gündüz çalışacağız.”

Bu arada, BM Deniz Hukuku Sözleşmesinin mirası üzerine inşa edilen bu çığır açıcı anlaşma, okyanusun üçte ikisinden fazlasında deniz biyoçeşitliliğinin korunması ve sürdürülebilir kullanımı için yasal çerçeveyi önemli ölçüde güçlendirmektedir.

BM, anlaşmanın okyanus ve kaynaklarının sürdürülebilir kalkınmasını teşvik etmek ve karşı karşıya olduğu çeşitli baskıları ele almak üzere Devletler ve diğer paydaşlar arasında sektörler arası işbirliği için temel bir çerçeve sağladığını belirtti.

Bu Anlaşmanın etkin ve zamanında uygulanması, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündeminin ve Kunming-Montreal Küresel Biyoçeşitlilik Çerçevesinin okyanusla ilgili amaç ve hedeflerine ulaşılmasına önemli katkılar sağlayacaktır.

BM’ye göre Anlaşma dört temel konuyu ele almaktadır.

Deniz genetik kaynakları ve ulusal yetki alanlarının ötesindeki alanların deniz genetik kaynaklarına ilişkin dijital dizi bilgileri ile ilgili faaliyetlerden kaynaklanan faydaların adil ve eşit paylaşımı için bir çerçeve oluşturmakta ve bu tür faaliyetlerin tüm insanlığa fayda sağlamasını temin etmektedir.

Açık denizlerdeki ve uluslararası deniz yatağı alanındaki hayati habitatların ve türlerin korunması ve sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesi için deniz koruma alanları da dahil olmak üzere alan bazlı yönetim araçlarının oluşturulmasını sağlayacaktır. Bu tür tedbirler, Kunming-Montreal Küresel Biyoçeşitlilik Çerçevesinde kararlaştırıldığı üzere, 2030 yılına kadar dünyanın karasal ve iç su alanları ile deniz ve kıyı alanlarının en az yüzde 30’unun etkin bir şekilde korunması ve yönetilmesine yönelik “30’a 30” küresel hedefinin arşivlenmesi açısından kritik önem taşımaktadır.

Ulusal yetki alanının ötesindeki alanlarda yürütülen faaliyetlerin çevresel etkilerinin değerlendirilmesini ve karar alma süreçlerinde dikkate alınmasını sağlayacaktır.

Ayrıca, ulusal yetki alanlarının ötesindeki bölgelerde faaliyetlerin kümülatif etkilerinin ve iklim değişikliği, okyanus asitlenmesi ve ilgili etkilerin sonuçlarının değerlendirilmesi için ilk kez uluslararası bir yasal çerçeve sağlamaktadır.

Ayrıca, tüm Devletlerin ulusal yetki alanlarının ötesindeki alanlardaki deniz biyoçeşitliliğini sorumlu bir şekilde kullanmaları ve bunlardan yararlanmaları için oyun alanını eşitlemek amacıyla, Taraflara, özellikle de gelişmekte olan Taraf Devletlere, Anlaşmanın hedeflerine ulaşmalarında yardımcı olmak için kapasite geliştirme ve deniz teknolojisinin transferi konularında işbirliğini kolaylaştıracaktır.

Ayrıca Anlaşma, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi ve ilgili yasal araçlar ve çerçeveler ve ilgili küresel, bölgesel, alt-bölgesel ve sektörel organlarla olan ilişkisinin yanı sıra finansman ve uyuşmazlıkların çözümü gibi çeşitli kesişen konuları ele almaktadır.

Ayrıca, bir Taraflar Konferansı, bir Bilimsel ve Teknik Organ ve Taraflar Konferansının diğer yardımcı organları, bir Takas Odası Mekanizması ve bir sekreterya da dahil olmak üzere kurumsal düzenlemeler oluşturmaktadır.

Genel Sekreter, tüm Devletleri Anlaşmanın yürürlüğe girmesini sağlamak için hiçbir çabadan kaçınmamaya çağırdı ve mümkün olan en kısa sürede imzalamak ve onaylamak için gecikmeden harekete geçmeye davet etti.

“Bu, okyanusun karşı karşıya olduğu tehditlerin ele alınması ve 2030 Gündemi ve Kunming-Montreal Küresel Biyoçeşitlilik Çerçevesi de dahil olmak üzere okyanusla ilgili amaç ve hedeflerin başarısı için kritik öneme sahiptir” dedi.

Ayrıca Devletlerin bunu gerçekleştirmesine yardımcı olmaya hazır olduğunu ifade etti. [IDN-InDepthNews]

Resim: Bilimsel dalgıçlardan oluşan bir ekip Porto Santo, Madeira, Portekiz’deki bir deniz dağının tepesindeki deniz biyoçeşitliliğini değerlendiriyor. © Nuno Vasco Rodrigues/UN World Oceans Day 2023