Na Jeffrey Moyo

HARARE | ADDIS ABABA (IDN) — Kilichofanyika mjini Addis Ababa mji mkuu wa Uhabeshi, Kikao cha 35 cha Kawaida cha Baraza la Umoja wa Afrika mapema Februari kinaonekana kumalizika, huku kukiwa na wito mkubwa kutoka kwa viongozi wa Afrika kutaka mageuzi ya mfumo wa Umoja wa Mataifa.

Wito wa sauti kubwa zaidi ulitoka kwa Waziri Mkuu wa Uhabeshi, Abiy Ahmed ambaye kwa ujasiri alipatia Umoja wa Mataifa changamoto.

Huku vikwazo vya virusi vya korona vikipungua duniani kote, Baraza la Wakuu wa Nchi na Serikali wa Umoja wa Afrika mwaka huu lilianza kikao chake cha 35 cha Kawaida, cha kwanza kufanyika ana kwa ana kufuatia kusitishwa mwaka wa 2021 wakati Baraza hilo lilipofanyika mtandaoni kwa sababu ya janga la COVID-19.

“Ni wakati mwafaka wa kufanya mageuzi na kuhuisha mfumo wa Umoja wa Mataifa ili kuakisi hali halisi ya sasa ya kimataifa na kuhakikisha kuwa ni shirika lenye uwakilishi na usawa zaidi,” alisema Waziri Mkuu wa Uhabeshi.

Kwa hakika, alisema, “ni wakati mwafaka wa kufanya mageuzi na kuhuisha mfumo wa Umoja wa Mataifa ili kuakisi hali halisi ya sasa ya kimataifa na kuhakikisha kuwa ni shirika lenye uwakilishi na usawa zaidi.”

Mmoja baada ya mwingine, viongozi wa Afrika walisisitiza haja ya mageuzi katika Umoja wa Mataifa, huku Rais wa Afrika Kusini Cyril Ramaphosa akizungumzia jinsi bara linaloendelea limekuwa likitendewa isivyo haki na shirika hilo la mabara katika mapambano dhidi ya mabadiliko ya hali ya hewa.

Akizungumzia kukosekana kwa haki, Rais wa Afrika Kusini alisema “mtazamo wa sura moja kwa masuala tata kama vile mabadiliko kutoka kwa nishati ya mafuta ambayo yanapuuza hali halisi ya Afrika haitafanya kazi, na sio haki wala usawa.”.

Hata hivyo Waziri Mkuu wa Uhabeshi alikuwa waziwazi alipokabili swala, akitaka sehemu ya haki kwa Afrika katika Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa.

“Kulingana na Makubaliano yetu ya Ezulwini ya mwaka wa 2005, tunapaswa kusisitiza kwa pamoja kwamba ombi la busara la Afrika la viti visivyopungua viwili vya kudumu na viti vitano visivyo vya kudumu katika Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa lipitishwe,” alisema Waziri Mkuu wa Uhabeshi.

Makubaliano ya Ezulwini ni msimamo kuhusu mahusiano ya kimataifa na mageuzi ya Umoja wa Mataifa yaliyokubaliwa na Umoja wa Afrika zaidi ya miaka 15 iliyopita.

Viongozi wa Afrika kama vile Waziri Mkuu wa Uhabeshi hawajaomba radhi kuhusu wito wao wa mageuzi ya Umoja wa Mataifa, wakisema “sauti ya Afrika kwenye jukwaa la dunia inahitaji kusikika kwa sauti kubwa na wazi”. Aliongeza, “Afrika lazima pia iwakilishwe kwenye mashirika muhimu ya kimataifa.”

Akichukua nafasi ya mwenyekiti mpya wa Umoja wa Afrika mwaka huu kutoka kwa Rais wa Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo Antoine Tshisekedi aliyekuwa mwenyekiti mwaka jana, Rais wa Senegali Macky Sall katika hotuba yake ya uzinduzi, aliwasilisha amani kama lengo kuu la muhula wake wa mwaka mmoja.

“Changamoto zetu bado ni nyingi sana na za dharura iwe ni amani au usalama, mabadiliko ya serikali kinyume na katiba, ulinzi wa mazingira, afya pamoja na maendeleo ya kiuchumi na kijamii,” alisema Sall.

Kadiri wito ulivyokua wa mageuzi ya Umoja wa Mataifa, wito zaidi kama huo ulitolewa kwa Umoja wa Afrika yenyewe na Bw Moussa Faki, Mwenyekiti wa Tume ya Umoja wa Afrika, ambaye alitaja mipaka ya kisheria na kisiasa inayoathiri mamlaka na uongozi wa Tume ya Umoja wa Afrika katika masuala ya umuhimu wa kieneo na bara.

Wakati Bw Faki alichukua hatua hii ya kujichunguza ya shirika la dunia, Waziri Mkuu wa Uhabeshi alidharau jinsi bara linaloendelea kwa miaka mingi lilivyokandamizwa na kudhoofishwa katika nyanja zote hata kama linavyofungamana na Umoja wa Mataifa.

“Leo, zaidi ya miongo saba baada ya kuundwa kwa Umoja wa Mataifa, Afrika inasalia kuwa mshirika mdogo bila mchango wa maana au jukumu katika mfumo wa utawala wa kimataifa. Hii ni kweli hasa kwa Umoja wa Mataifa ambapo Afŕika inakosa uwakilishi katika Baŕaza la Usalama na ina uwakilishi mdogo katika njia mbalimbali,” alisema Waziŕi Mkuu wa Uhabeshi.

Pia alisikitika jinsi vyombo vya habari vya kimataifa vilivyoonyesha bara la Afrika.

“Afrika mara nyingi inaonyeshwa vibaya katika vyombo vya habari vya kimataifa. Uwakilishi usio na kikomo kama bara linalosumbuliwa na vita vya wenyewe kwa wenyewe, njaa, ufisadi, tamaa, maradhi, na umaskini unashushwa heshima na kudhalilishwa na kuna uwezekano unaendeshwa na mkakati na ajenda iliyopangwa,” alisema Abiy Ahmed.

Kwa hakika, Waziri Mkuu wa Uhabeshi alihubiri zaidi kuhusu umoja wa nchi za Kiafrika mbele ya kile alichokiona kuwa kubaguliwani katika Umoja wa Mataifa.

“Somo kubwa ambalo Uhabeshi walijifunza katika mwaka uliopita ni kwamba bila mshikamano wa kaka na dada zetu wa Kiafrika, maisha yetu kama taifa yangekuwa katika hatari kubwa. Pamoja tunasimama, tukigawanyika tunaanguka…. Umoja wetu thabiti ndio nguzo na msingi wa Ajenda yetu ya 2063,” alitangaza.

Hata viongozi wa Kiafrika walipotoa madai ya nafasi zao zinazostahiki katika Umoja wa Mataifa, Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa António Guterres alisema kuwa Afrika ni “chanzo cha matumaini” kwa ulimwengu, na akaangazia mifano ya Eneo Huru la Biashara la Bara la Afrika na Muongo wa Ushirikishwaji wa Kifedha na Kiuchumi kwa Wanawake wa Kiafrika.

Licha ya viongozi wa Kiafrika kama Waziri Mkuu wa Uhabeshi kulalamika kuhusu kuhujumiwa katika Umoja wa Mataifa, Bw. Guterres alisema ushirikiano kati ya Umoja wa Mataifa na Umoja wa Afrika “una nguvu zaidi kuliko hapo awali”.

Lakini jinsi mambo yalivyo, muundo wa Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa lililoanzishwa miaka 77 iliyopita, huku hali halisi ya kijiografia na kisiasa ikiwa imebadilika sana kwa miaka mingi, baraza limepata mabadiliko madogo.

Katika kisa hiki, washindi wa Vita vya Pili vya Dunia wameendelea kuunda Mkataba wa Umoja wa Mataifa kwa maslahi yao ya kitaifa, wakijipa wenyewe viti vya kudumu na nguvu zinazohusiana na kura ya turufu, kati yao wenyewe.

Hata hivyo kulingana na taarifa rasmi ya Waziri wa awali wa Uhusiano wa Kimataifa wa Afrika Kusini Bi. Maite Nkoana-Mashabane akizungumza katika bunge la Afrika Kusini mjini Cape Town mwaka wa 2011, “Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa (UNSC) linahitaji mageuzi ya dharura ili kurekebisha uhusiano usio na usawa wa mamlaka”.

Inavyoonekana katika kukubaliana na Waziri Mkuu wa Uhabeshi aliyezungumza katika Baraza la Umoja wa Afrika la mwaka huu, basi, Waziri wa Afrika Kusini kisha akasema “tunasisitiza kwamba mageuzi ya UNSC ni ya dharura na yatasaidia sana kurekebisha uhusiano wa mamlaka usio na usawa ndani ya Usalama. Baraza”.

Mnamo mwaka wa 2020 katika kilele cha visa vya virusi vya korona ulimwenguni kote, katika taarifa iliyorekodiwa na Rais wa Uturuki Recep Tayyip Erdogan ya kulipongeza Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa kwa maadhimisho yake ya mwaka wa 75, alisema “marekebisho ya UNSC ni muhimu ili kufanya mfumo wa Umoja wa Mataifa ufanye kazi tena”.

“Kuacha hatima ya watu bilioni 7 kwenye haki ya nchi tano haikuwa endelevu na sio haki. Muundo wa baraza unaojikita katika uwakilishi wa kidemokrasia, uwazi, uwajibikaji, ufanisi na haki umekuwa hitaji kwa ubinadamu kupita uchaguzi,” alisema Erdogan. mwaka wa 2020.

Ni kweli kwa matamshi ya Erdogan, huku kukiwa na wito wa Waziri Mkuu wa Uhabeshi kutaka Afrika iwe na sauti katika Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa, Marekani, Urusi, China, Uingereza na Ufaransa zote zina viti vya kudumu katika Baraza la Usalama, kumaanisha kwamba wanaweza kupiga kura ya turufu kwa mswada wowote wa azimio la kimataifa.

Nchini Zimbabwe, chama tawala cha “Zimbabwe Africa National Union Patriotic Front” kinachojulikana kama mfuasi mkali, Taurayi Kandishaya alionyesha wasiwasi wake kwa nafasi dhaifu ya Afrika katika Umoja wa Mataifa.

“Nchi za Kiafrika zinachukuliwa kama mashirika yasiyo halisi au wadogo wa kudumu katika mashirika yote ya Umoja wa Mataifa na kuwa sehemu ya shirika hilo la kimataifa kama Waafrika inamaanisha kujidhalilisha,” Kandishaya aliiambia IDN.

Lakini mchambuzi wa masuala ya kisiasa nchini Zimbabwe, Denis Bhebhe anaona vinginevyo: “Afrika imejaa viongozi wadhalimu na kuongeza ushawishi wao kwa Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa ni kuongeza tu ushawishi wa nchi kama vile China na Urusi, nchi ambazo siku zote zimekuwa zikipinga hatua zozote za kimataifa za kudhibiti utawala katika madikteta mambo yanapofikia Umoja wa Mataifa,” Bhebhe aliiambia IDN. [IDN-InDepthNews — 23 Februari 2022].

Picha: Viongozi wa Kiafrika wakiwa kwenye Kikao cha 35 cha Kawaida cha Baraza la Umoja wa Afrika. Hisani: Umoja wa Afrika.